به گزارش تحریریه، در حالی که انتظار می رفت با روی کار آمدن «جو بایدن» در آمریکا، این کشور گام به گام به توافق هسته ای ۲۰۱۵ نزدیک شود اما تا کنون نه تنها این اتفاق رخ نداده بلکه تنش ها نیز رو به فزونی است. از روز انتخابات ریاست جمهوری آمریکا و سپس روزی که بایدن سوگند یاد کرد و به عنوان رییس جمهوری جدید وارد کاخ سفید شد تا به امروز دست کم سه رفتار متفاوت و حتی متناقض در ارتباط با ایران و برجام از خود نشان داده است.

رویکرد نخست: توسل به سیاست صبر و انتظار

اولین رویکرد و نگاه بایدن به توافق هسته ای که در رقابت های انتخاباتی از آن به عنوان اهرم فشار بر «دونالد ترامپ» استفاده می کرد، «صبر و انتظار» و «عدم تعجیل» بود. برخلاف بسیاری از نظراتی که بر بازگشت سریع آمریکا به توافق هسته ای باور داشتند، حتی نام برجام در بین ۱۷ دستور اجرایی که بایدن همان روز تحلیف امضا کرده بود، قرار نداشت.

شاید بی تفاوتی بایدن برای محک رفتار تهران بود که برخی از کنشگران سیاسی و مقامات در ایران از ماه ها پیش چشم به کاخ سفید و نتایج انتخابات آمریکا دوخته بودند. رهبر انقلاب اسلامی اما در سخنرانی تلویزیونی ۱۹ دی آب پاکی را روی دستان کاخ سفیدنشینان به ویژه شخص بایدن ریختند و تاکید کردند: «ما هیچ اصراری نداریم، هیچ عجله‌ای نداریم که آمریکا به برجام برگردد؛ اصلاً مسئله‌ی ما این نیست که آمریکا به برجام برگردد یا برنگردد. آنچه مطالبه‌ی منطقی ما و مطالبه‌ی عقلانی ما است، رفع تحریم ها است؛ این حقّ غصب‌شده‌ی ملّت ایران است.»

رویکرد دوم: تسامح و مدارا با چند اقدام نمادین

در مرحله دوم نوبت به آن رسید که بایدن روی دیگر خود را به ایران نشان دهد و آن کنار گذاشتن سیاست صبر و انتظار و در پیش گرفتن رویکرد تسامح و مدارا بود که در جریان «کنفرانس امنیتی مونیخ» و «نشست گروه هفت» اوج گرفت. بایدن جمعه اول اسفند در سخنرانی خود در این دو نشست از بازگشت آمریکا به برجام سخن به میان آورد. در این نشست مجازی که شخصیت هایی چون «آنگلا مرکل» صدر اعظم آلمان و « امانوئل مکرون» رییس جمهوری فرانسه نیز حضور داشتند، وی تاکید کرد «ما آماده تعامل دوباره با گروه  ۱+۵ درباره برنامه هسته‌ای ایران هستیم.»

افزون بر آن، دولت بایدن در گامی نمادین به شورای امنیت سازمان ملل متحد اطلاع داد که دستورالعمل دولت قبلی آمریکا مبنی بر این که ایالات متحده معتقد است همه تحریم های سازمان ملل متحد از ماه سپتامبر ۲۰۲۰ بنا بر مکانیزم ماشه در برجام دوباره بر ایران وضع شده را لغو کرده است. عقب نشینی آمریکا از مکانیسم بازگشت خودکار تحریم‌های سازمان ملل که پیشتر ترامپ فعال کرده بود، از نگاه کارشناسان اقدامی مثبت و گامی رو به جلو ارزیابی می شد اما کافی نبود.

در این مرحله در کنار لغو مکانیسم ماشه از سوی بایدن، اقدام دیگر دولت او در زمینه رفع محدودیت‌های تردد دیپلمات‌های ایرانی در مقر سازمان ملل در نیویورک قابل توجه بود؛ محدودیت هایی که همزمان با اعمال فشار حداکثری بر ایران در دولت ترامپ ایجاد شد و دیپلمات‌های ایرانی تنها می‌توانستند فاصله محل اقامتشان تا ساختمان اصلی سازمان ملل در نیویورک را رفت و آمد کنند و اجازه رفتن به سایر بخش های نیویورک را نداشتند.

رویکرد سوم؛ توسل به سیاست « هویج و چماق»

در حالی که دو راهکار قبلی بایدن به نتیجه نرسید، چند روزی است که بعد از توافق سه ماهه تهران و آژانس بین المللی انرژی اتمی، شاهد رویکرد خصمانه تری از سوی کاخ سفید هستیم. بایدن و تیم او از یک سو افزایش فشار بر تهران و حتی رویارویی نظامی را در پیش گرفته اند و از سوی دیگر در پی باز کردن درهای دیپلماسی با هدف کسب امتیاز هستند.

بعد از آن که ایران حاضر به گفت وگوی مستقیم با آمریکا نشد و مذاکره با تیم بایدن را در صورت رفع تحریم ها و در قالب گفت وگوهای ایران و ۱+۵ امکانپذیر دانست، بر شدت رفتار خصمانه تیم مستقر در کاخ سفید افزوده شد. تا جایی که به تشویق آمریکا، متحدان اروپایی واشنگتن هم به تدوین قطعنامه ضدایرانی دست زدند که قرار است در آینده نزدیک در صحن شورای حکام به رای گذاشته شود؛ قطعنامه ای که مقامات عالی رتبه ایران آن را زیر سوال بردند و «میخائیل اولیانوف» نماینده دائمی روسیه در آژانس آن را «یک آزمایش سیاسی بسیار خطرناک» دانست.

حملات هوایی آمریکا به مقر گروه های متحد ایران در سوریه از دیگر اقدامات خصمانه و تهاجمی آمریکا و تیم بایدن بود. دامنه این تنش ها به حدی افزایش یافته که طرف مقابل، حملات راکتی اخیر به پایگاه «عین الاسد» مقر نیروهای آمریکایی در عراق که به کشته و زخمی شدن چند تن انجامید و همچنین انفجار یک کشتی متعلق به یک شرکت رژیم صهیونیستی در دریای عمان را به ایران نسبت می دهند اما ایران تا کنون این اتهامات را رد کرده است.

از نگاه ناظران بایدن خواستار بازگشت به برجام است اما ضرورتی برای رفع شتابزده و فوری تحریم ها نمی بیند. همان طور که چندی پیش در دولت ترامپ، «رابرت مالی» تاکید داشت آمریکا همزمان با اعمال فشار، باید درهای دیپلماسی را برای گرفتن امتیاز و دستیابی به توافق باز کند، این سناریو در حال اجرایی شدن است.

ایران اما در اقدامی سنجیده از باز شدن درهای مذاکره ای که آمریکا عضوی از توافق هسته ای نباشد و تحریم ها نیز به قوت خود برقرار باشند، خودداری می کند. شاید تهران از جبران خسارت چشم پوشی کند اما بدون لغو تحریم هرگز پای میز مذاکره ای که طرف مقابل چیده، حاضر نخواهد شد.

پایان/